Działania systemowe, podejmowane w Kościele, by zapobiec nowym przypadkom wykorzystania seksualnego i udzielać profesjonalnej pomocy osobom – choć pozostają często niezauważone przez media i nie docierają do opinii publicznej – mają decydujące znaczenie dla zmiany mentalności i procedur. Raport roczny „Ochrona małoletnich i pomoc pokrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym w Kościele w Polsce” prezentuje podstawowe informacje na temat takich działań w ciągu ubiegłego, 2020 roku, jak również pokazuje samą strukturę systemu ochrony dzieci i młodzieży i kalendarium wcześniejszych działań Kościoła w Polsce.

Wypracowywanie i wdrażanie systemowych rozwiązań dla Kościoła w Polsce, które służą ochronie małoletnich i pomocy pokrzywdzonym, monitorowanie systemu pomocy na poziomie ogólnopolskim, komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna, jak również indywidualna pomoc pokrzywdzonym – to obszary działań podjętych w 2020 r. przez delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży abp. Wojciecha Polaka j jego Biura. Jednym z głównych wyzwań ubiegłego roku była organizacja i rozpoczęcie funkcjonowania Fundacji Świętego Józefa KEP (FSJ), finansowanej ze środków przekazanych przez poszczególne diecezje proporcjonalnie do liczby należących do nich biskupów i księży (składki ustalone przez KEP: 2 000 zł od biskupa, 150 zł od prezbitera).

W pierwszym roku działalności Fundacja Świętego Józefa KEP dysponowała kwotą 3 539 874,50 zł.  Na projekty przeznaczono 713 872,38 zł. Objęły one: finansowanie 13 terapii indywidualnych osobom z 9 diecezji, wsparcie działalności Centrum Ochrony Dziecka i podejmowanych przez nie projektów (m.in. prac nad programem profilaktycznym dla osób z niepełnosprawnością, systemem prewencji w szkołach katolickich i programem e-learningowym dla liderów młodzieżowych) oraz projekty 11 diecezji. W 2020 r. 10 osób z 5 diecezji korzystało z finansowania przez Fundację specjalistycznych studiów podyplomowych, podnosząc swoje kwalifikacje do pracy z osobami pokrzywdzonymi. Dwie diecezje (Archidiecezja Poznańska i Archidiecezja Gnieźnieńska) wspólnie utworzyły Regionalny Punkt Konsultacyjny dla Osób Zranionych w Kościele z siedzibą w Poznaniu. Dzięki finansowaniu FSJ mogły też ruszyć 2 grupy wsparcia dla osób zranionych przemocą seksualną w Kościele: w Warszawie (prowadzi Inicjatywa „Zranieni w Kościele”) oraz Krakowie (prowadzi Fundacja Towarzyszenia Rodzinie). We współpracy Fundacji Świętego Józefa z Biurem Delegata KEP powstały dwie strony internetowe: zgloskrzywde.pl – będąca rodzajem poradnika dla osób skrzywdzonych lub mających wiedzę o krzywdzie lub zaniedbaniu w Kościele, oraz wspolnotazezranionymi.pl – wspierająca działania duszpasterskie.

W 2020 roku został rozbudowany system „struktur podstawowych”, czyli osób odpowiedzialnych w diecezjach i zakonach męskich za reagowanie na krzywdę i jej zapobieganie. Obok działających delegatów ds. ochrony dzieci i młodzieży (przyjmują osoby zgłaszające krzywdę i uruchamiają stosowne działania), osób lub zespołów odpowiedzialnych za prewencję wykorzystania seksualnego i duszpasterzy osób zranionych (wparcie duchowe pokrzywdzonych, ich bliskich i wspólnot), zostali powołani koordynatorzy Fundacji Świętego Józefa KEP, a także kuratorzy duchownych podejrzanych, oskarżonych, skazanych lub uniewinnionych za przestępstwo wykorzystania seksualnego małoletnich. Za szkolenia tych grup odpowiedzialny jest koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży o. Adam Żak SJ. Działania struktur podstawowych w 2020 roku objęte zostały po raz pierwszy kompleksową ewaluacją. Z przeprowadzonych ankiet (wypełniło je ponad 70% działających w strukturach) wynika m.in., że w latach 2019-2020 zgłoszenia dotyczące wykorzystania seksualnego przez duchownych przyjęło 64% delegatów, którzy mieli kontakt z ponad 270 osobami pokrzywdzonymi.

Skalę oraz wewnętrzną dynamikę problemu pozwala wnikliwiej zrozumieć opracowana przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC i sfinansowana przez FSJ „Pogłębiona analiza danych na temat wykorzystania seksualnego osób małoletnich przez niektórych duchownych oraz zakonników”, której celem jest również postawienie właściwej diagnozy oraz realistycznej odpowiedzi na problem wykorzystania seksualnego osób małoletnich w Kościele. W minionym roku biskupi polscy podjęli również decyzję o kontynuacji badań statystycznych, obejmujących okres od 1 lipca 2018 r. do 31 grudnia 2020 r. Dodatkowo w 2020 r. przeprowadzono analizę wytycznych diecezjalnych oraz zakonnych wraz z rekomendacjami, służącymi zwiększeniu ochrony dzieci i młodzieży w pracy duszpasterskiej i wychowawczej Kościoła.