"Przygotowywana publikacja jest pokłosiem konferencji naukowej poświęconej muzeum kościelnym, która odbyła się w Mszczonowie koło Grójca, w dniach 18-20 października 2017 r. Zorganizowała ją Rada ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski we współpracy z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Było to pierwsze tego typu wydarzenie w historii muzealnictwa polskiego i kościelnego. Konferencja była adresowana do pracowników muzeów kościelnych i państwowych, badaczy-muzealników, kulturoznawców i historyków sztuki. Jej przedmiotem były następujące zagadnienia: współpraca muzeów kościelnych z analogicznymi placówkami państwowymi, wzajemna integracja pracowników, wymiana poglądów i doświadczeń, dyskusja nad wspólnymi zadaniami i projektami, poszukiwanie kierunków współpracy i rozwoju muzeów oraz sposobów rozwiązywania ich problemów finansowych.

Materiały pokonferencyjne stanowi 36 artykułów, ujętych w pięciu rozdziałach. W słowie wstępnym Jarosław Sellin, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego stwierdził, że „muzealnictwo i kolekcjonerstwo Kościoła Rzymsko-Katolickiego w Polsce wypada postrzegać (…) w wymiarach: aksjologicznym, estetycznym i państwowotwórczym”, a bp Michał Janocha, Przewodniczący Rady do Spraw Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego KEP podkreślił, że celem muzeum kościelnego jest ewangelizacja przez kulturę.

(…)

Międzynarodowa konferencja pt. „Muzea kościelne wobec nowych wyzwań”, zorganizowana, 18-20 października 2017 r. w Mszczonowie, przypomniała, że głównym zadaniem tych instytucji jest nie tylko gromadzenie, przechowywanie i eksponowanie dziedzictwa historyczno-artystycznego, ale nade wszystko ich funkcja pastoralna, tj. ożywianie wiary i krzewieniu kultury chrześcijańskiej. Aby te zadania muzea kościelne mogły owocnie wypełniać, i przez to stać się skutecznym narzędziem Kościoła w jego misji ewangelizacyjnej, powinny być odpowiednio dowartościowane. Konieczne są zatem: określenie ich statusu w relacji do prawa państwowego, odpowiednie urządzenie, zastosowanie nowych technologii w ekspozycji, inwentaryzacja i dokumentacja zbiorów, kształcenie kadr, promocja, edukacja i dofinansowanie. Realizacji tych postulatów w praktyce niech przyświecają słowa kard. Francesco Marchisano (1929-2014), wielce zasłużonego teoretyka w dziedzinie troski o dobra kulturowe Kościoła: „Człowiek współczesny w takim wymiarze planuje przyszłość, w jakim korzysta z przeszłości. W takiej mierze, w jakiej wierzący odnajduje własną historię, korzysta ze sztuki, święcie żyje, w takiej ogłasza, że <Deus omnia in omnibus>” (Pontificia Commissione per i Beni Culturali della Chiesa, Lettera Circolare, La Funzione Pastorale dei Musei Ecclesiastici, Città del Vaticano, 15 Agosto 2001 (tłum. ks. dr F. Nieckarz, druk: BMD, Zamość, nr 4/2000-2001 [2002], s. 75). "

Z recenzji wydawniczej:

bp dr hab. Mariusz Leszczyński

 Zamość, 13 listopada 2018 r.

"Przygotowana książka jest pracą zbiorową, zawierającą 36 artykuły, napisanych przez badaczy, znawców praktyków muzealnictwa kościelnego w Polsce oraz w Europie środkowo-wschodniej. Jest to pierwsza tak obszerna publikacja poświęcona zjawisku muzeów kościelnych, o różnym pochodzeniu i odmiennych funkcjach. Obszerny zgromadzony materiał obejmuje zarówno rozważania ogólniejsze, historyczne i społeczne jak również podejmuje szczegółowe zagadnienia poświęcone działalności poszczególnych ośrodków.

 Książka ze względu na zróżnicowany charakter została podzielona na trzy części, dobrze oddające charakter prezentowanego materiału: Muzea kościelne zagranicą, Muzea kościelne w Polsce – próba diagnozy, Muzea kościelne w Polsce – studia przypadków i Komunikaty.

 Pierwsza część dotyczy muzeów kościelnych m. in. z Czech, Litwy, druga część obejmuje zarys historii kształtowania muzeów kościelnych, a także uwarunkowań prawnych i administracyjnych, zarówno w ujęciu historycznym, jak i stanie obecnym, trzecia część opisuje poszczególne ośrodki muzealne, zarówno o charakterze archidiecezjalnym, jak i mniejsze, lokalne, pełniące funkcje izb pamięci. Wreszcie ostatnia zawiera omówienia i komunikaty pracowników Ministerstwa Kultury i dziedzictwa Narodowego oraz Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Zgromadzony materiał prezentuje zatem wszystkie aspekty funkcjonowania muzeów kościelnych: od ujęć prawnych, organizacyjnych, po prezentacje zbiorów, ich udostępnianie, popularyzację i ochronę. (…)

 W całości (…) publikacja stanowi dobry punkt wyjścia dla historycznego, ale przede wszystkim muzeologicznego opracowania szerszego zjawiska, także w relacji do nowoczesnych praktyk muzealnych kolekcji świeckich. "

Fragment recenzji wydawniczej: 

dr hab. Marcina Lachowskiego.

Instytut Historii sztuki UW, Muzeum Lubelskie w Lublinie