Jednosemestralny kurs dokształcający „Sytuacje nieprawidłowe w życiu i posłudze duchownych. Aspekty karno-kanoniczne” na Wydziale Prawa Kanonicznego UKSW to odpowiedź na potrzebę dokształcania w związku ze zmieniającymi się przepisami prawa kanonicznego. – W ostatnich latach Stolica Apostolska wydała kilka dokumentów dotyczących zagadnień związanych z przestępstwami w Kościele i prowadzeniem kanonicznych procesów karnych. Wprowadzane zmiany są związane w sposób szczególny z licznymi oskarżeniami duchownych, także w Polsce, o czyny przeciwko VI przykazaniu Dekalogu popełniane wobec osób małoletnich. Udzielenie właściwej odpowiedzi na te bardzo trudne i delikatne sprawy to zadanie nie tyko ustawodawcy kościelnego, ale także prawników - kanonistów, którzy zajmują się prowadzeniem takich procesów oraz wskazują na różne możliwe rozwiązania spraw odpowiednio do stanu prawnego i faktycznego – tłumaczy ks. dr hab. Dariusz Borek OCarm., dziekan Wydziału Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. – Zorganizowany kurs ma nie tylko przybliżyć stronę normatywną powyższych zagadnień, ale również wskazać, jak prowadzić takie procesy, na co zwracać uwagę, by z jednej strony w pełnym zakresie zapewnić ochronę praw osób poszkodowanych przestępstwem, szczególnie małoletnich oraz z tych które w prawie są z nimi zrównane, z drugiej zaś sprawiedliwie ukarać sprawcę, mając cały czas na uwadze domniemanie niewinności, które zostało wyraźnie przypomniane w nowym kodeksowym prawie karnym – podkreśla duchowny. – W ramach kursu staramy się przedstawić kwestię odpowiedzialności karnej i dyscyplinarnej duchownych za popełniane przez nich przestępstwa oraz naruszenia w jak najszerszym zakresie. Chodzi bowiem o to, aby każda z nieprawidłowych sytuacji, w jakich znajdzie się duchowny, znalazła właściwe rozwiązanie dla dobra wspólnego poprzez działania zmierzające do przywrócenia sprawiedliwości, naprawy zgorszenia oraz poprawy winnego.

W dokonanej przez papieża Franciszka nowelizacji kanonicznego prawa karnego zwraca uwagę to, że mamy teraz do czynienia z zaostrzeniem kanonicznego sytemu karnego, szczególnie w tym, co się odnosi do odpowiedzialności przełożonych kościelnych w ramach pełnionej przez nich posługi. W nowych przepisach bardzo często jest mowa o tym, że przełożony musi, a nie że jedynie może w ramach swojej posługi wykonywać także władzę karania. – Znowelizowana VI księga Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 roku w przedmiocie stosowania kar mocno się zmieniła. Nowe prawo karne jest zatem zdecydowanie surowsze od poprzedniego i to nie tylko w kwestii kar – wyjaśnia ks. dr hab. Dariusz Borek, prof. ucz. – Choćby dla przykładu, wcześniej, jeśli ktoś wykorzystał urząd kościelny lub godność, którą posiadał we wspólnocie Kościoła, albo też miała miejsce recydywa, sędzia mógł takiego sprawcę ukarać surowiej. Aktualnie sędzia musi ukarać surowiej, gdy ma miejsce taka sytuacja. Kolejny przykład, ten, kto składa przełożonemu kościelnemu oszczercze doniesienie o przestępstwie lub w inny sposób bezprawnie narusza czyjeś dobre imię, powinien być ukarany. Poprzednio prawodawca dawał tylko możliwość ukarania, teraz jest to obowiązek. I może jeszcze jeden przykład: ten, kto sporządza fałszywy publiczny dokument kościelny lub prawdziwy zmienia, niszczy, ukrywa, lub posługuje się fałszywym lub zmienionym; ten, kto w sprawie kościelnej posługuje się innym fałszywym lub zmienionym dokumentem; ten, kto w publicznym dokumencie kościelnym poświadcza nieprawdę – w tych wszystkich sytuacjach sprawca powinien być ukarany. Według poprzedniego zapisu w Kodeksie – mógł być ukarany. Wydaje się jednak, że szczególne zmiany dotyczą karnej ochrony osób małoletnich oraz tych, które w prawie są z nimi zrównane lub którym prawo przyznaje taką samą ochronę. Aktualnie mamy bowiem do czynienia z o wiele większym zakresem przedmiotowym i podmiotowym ochrony osób przed nadużyciami w sferze szóstego przykazania Dekalogu, niż było to przed nowelizacją.

32-godzinny kurs dokształcający „Sytuacje nieprawidłowe w życiu i posłudze duchownych. Aspekty karno-kanoniczne” rozpoczął się pod koniec lutego i zakończy w maju. Prowadzą go specjaliści z Wydziału Prawa Kanonicznego UKSW, będący także praktykami z zakresu procedur i procesów kanonicznych. Kurs jest finansowany przez Fundację Świętego Józefa Konferencji Episkopatu Polski. W wykładach oraz zajęciach warsztatowych uczestniczy 39 duchownych – kapłanów diecezjalnych i zakonnych, a także jedna siostra zakonna. – Warto podziękować za finansowanie tej inicjatywy przez Fundację Świętego Józefa KEP. Z pewnością duża liczba uczestników to rezultat bezpłatnego uczestniczenia w tym kursie – zaznacza dziekan Wydziału Prawa Kanonicznego UKSW. – Uczestnicy kursu otrzymają wiedzę o procedurach prawnych związanych z przestępstwami w Kościele, popełnianymi także przez duchownych, z wyraźnym uwzględnieniem wykroczeń przeciwko małoletnim. Jest to także okazja do wymiany zdobytych do tej pory doświadczeń w różnych instytucjach kościelnych. Forma warsztatowa zajęć pozwoli w szczegółach poznać proces karny w omawianej materii. Ochrona małoletnich przewijać się będzie przez wszystkie prezentowane na kursie zagadnienia. Wykroczenia przeciwko małoletnim stają się bowiem niejednokrotnie przyczyną wszczęcia procesu karnego i wydalenia ze stanu duchownego i/lub zakonnego. Będą także tematy wprost związane z ochroną małoletnich, np. w prowadzonych dziełach pastoralnych – dodaje ks. dr hab. Dariusz Borek, prof. ucz.

Działalność naukowa i badawcza Wydziału Prawa Kanonicznego UKSW w Warszawie wspiera udoskonalanie struktur i systemu ochrony małoletnich w Kościele w Polsce, ale także poza jego granicami. Wydział był organizatorem ubiegłorocznej międzynarodowej konferencji naukowej „Przyczyny i procedury utraty stanu duchownego w aktualnym prawodawstwie Kościoła katolickiego” z udziałem m.in. abp. prof. dr Filippo Iannone OCarm. – przewodniczącego Papieskiej Rady ds. Teksów Prawnych oraz ks. prof. dr Matteo Visioli, podsekretarza Kongregacji Nauki Wiary. Konferencja odbyła się 6 grudnia 2021 r. w Warszawie pod patronatem Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży abp. Wojciecha Polaka.