Karol de  Foucauld „wskazuje drogę, w jaki sposób należy się odnosić do inaczej wierzących, zwłaszcza muzułmanów”. Podkreślił to w rozmowie z austriacką agencją katolicką Kathpress o. Herbert Hartl ze Zgromadzenia Małych Braci Jezusa. De Foucauld, inspirator tej wspólnoty zakonnej, odnosił się zawsze do muzułmanów z szacunkiem, „nie z krzyżem w ręce, lecz z miłością i dobrotliwością”.

Rok Jubileuszowy

Na krętych drogach życia Bóg pisze prostymi liniami. To powiedzenie dotyczy również Karola de Foucauld. W chwili, gdy zginął z rąk członków muzułmańskiej sekty sufickiej sanusijja 1 grudnia 1916 roku w oazie Tamanrasset, miał za sobą długą drogę, która prowadziła go z Francji do Algierii, Maroka, do Ziemi Świętej, Syrii, a wreszcie na algierską Saharę. Natomiast droga wewnętrzna wiodła go od przepełnionego wiarą dzieciństwa, przez religijną obojętność, do ponownego odkrycia wiary i życia pustelniczego.

Mottem Roku Jubileuszowego były słowa z Ewangelii, które dogłębnie wstrząsnęły życiem francuskiego trapisty: „Cokolwiek uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili”.

Głównym punktem uroczystości jubileuszu była 24-godzinna modlitwa w Nazarecie o pokój w rocznicę śmierci błogosławionego – 1 grudnia 2015 roku i międzyreligijne spotkanie w marcu 2016 roku. Rok jubileuszowy zakończą dzisiaj uroczystości liturgiczne w Nazarecie, dokładnie w 100. rocznicę śmierci francuskiego zakonnika.

Również w jego ojczyźnie w mijającym roku odbyły się liczne wydarzenia okolicznościowe, zwłaszcza w diecezji Viviers (Ardech) w południowo-wschodniej części Francji, gdzie ten były żołnierz i geograf przyjął święcenia kapłańskie w 1901 r. Planowane są też uroczystości w Tamanrasset, gdzie został zamordowany Karol de Foucauld. Jest to, zdaniem obserwatorów, zaskakujące w sytuacji napięć panujących obecnie w Algierii.

Muzułmanin prosi chrześcijanina o modlitwę

Rozpowszechniony dziś obraz bł. Karola de Foucauld jest "przestarzały” i wymaga uzupełnienia poprzez badania historyczne i naukowe minionego 20-lecia - uważa austriacki zakonnik. Jego zdaniem, „przeważa dotychczas to, co napisali hagiografowie, którzy do procesu beatyfikacyjnego chcieli ukazać jego świętość, a nie to, jak w konkretny sposób żył on wśród ludzi”. W większości biografii np. marginalną rolę odgrywały spotkania o. Karola z Tuaregami, ale na szczęście ostatnio to się już zmienia.

Klucz do zrozumienia bł. Karola de Foucauld stanowią listy Tuaregów do niego. Nazywali go “marabuta” – a więc w tradycji zachodnioafrykańskiego sufizmu “świętym”. „Tuaregowie nie mieli książek, ale mieli pismo i pisali krótkie liściki na papierze lub kawałkach materiału. Mogli pisać wszystko, co im leżało na duszy, bo i tak cenzorzy francuscy nie rozumieli ich języka” - zwrócił uwagę o. Hartl. Dodał, że de Foucauld miał te listy w swoim ostatnim miejscu zamieszkania. W trzy tygodnie po jego śmierci zostały zebrane, uporządkowane i przesłane do archiwum we Francji, gdzie przeleżały 80 lat.

Zdaniem zakonnika, listy, które poddano badaniom dopiero w ostatnich latach, wiele mówią o tym, “kim był de Foucauld dla Tuaregów” i ukazują bardzo bliskie związki między nimi. Jako przykład podał list nr.11, w którym muzułmański zwierzchnik Tuaregów prosi zakonnika o „serdeczną” modlitwę za niego. "Jest to znamienne, gdyż w pojęciu muzułmańskim chrześcijanie są poganami i w żadnym razie nie mogą się dostać do Raju. List pokazuje, jak głęboka przyjaźń łączyła de Foucauld z niektórymi rodzinami Tuaregów" - zaznaczył. W tym kontekście o. Hartl wskazał, że tego rodzaju aspekty uwzględnia już 400-stronicowa biografia błogosławionego, którą w lipcu wydał po francusku Pierre Sourisseau.

Austriacki zakonnik zwrócił też uwagę na talent malarski de Foucauld, który namalował m.in. pięknym obraz „Nawiedzenie NMP” w jednej ze swoich pustelniczych kaplic. Przypomniał, że za swego mistrza i nauczyciela uważał go m.in. Christian de Cherge, przeor zakonu trapistów w algierskim Tibhirine, zamordowany przez islamistów wraz z sześcioma innymi braćmi w 1996 r.

Burzliwe życie

Karol (Charles) de Foucauld urodził się 15 września 1858 r. w Strasburgu. Pochodził z rodziny arystokratycznej. W latach młodzieńczych utracił wiarę. W 1879 r. ukończył szkołę oficerską i odbył służbę wojskową w Oranie. Zafascynowany kulturą arabską w 1882 r. wystąpił z wojska i odbył podróż naukową do Maroka. Reportaże z niej przyniosły mu duży rozgłos, a Towarzystwo Geograficzne w Paryżu przyznało mu złoty medal. Pod wpływem swojej kuzynki i przyjaciela rodziny nawrócił się. W 1890 r. wstąpił do zakonu trapistów i przyjął imię Maria Alberyk. Od 1895 r. układał reguły nowych wspólnot zakonnych, oparte na duchowości Świętej Rodziny z Nazaretu.

Zwolniony w 1897 r. ze ślubów zakonnych wyjechał do Ziemi Świętej, gdzie pod imieniem Karola od Jezusa prowadził życie kontemplacyjne przy klasztorze klarysek w Nazarecie. W 1901 r. przyjął święcenia kapłańskie. Pod koniec tegoż roku osiedlił się w pustelni Beni Abbes w środkowej Algierii, pomagając tubylcom. Pełnił też funkcję duszpasterza w garnizonach francuskich w Afryce i był doradcą władz wojskowych w Hoggarze. Od 1904 r. przebywał wśród Tuaregów na Saharze, gdzie założył pustelnię w Tamanrasset. Tam m.in. przełożył Ewangelię na język tuareski. W 1916 r. zastrzelił go członek islamskiej sekty sufickiej sanusijja.

Duchowość de Foucaulda inspirowana jest ideą życia na pustyni: mieści w sobie samotność, surową ascezę i kontemplację, mające prowadzić do zjednoczenia z Bogiem. Charakteryzuje ją jednocześnie aktywność misyjna i świadectwo życia konsekrowanego, głównie przez pracę fizyczną, braterstwo i przyjaźń z ludźmi przy dostosowaniu się do stylu życia ubogich. Praca na własne utrzymanie ma być realizacją ślubu ubóstwa i naśladowaniem ukrytego życia Jezusa w Nazarecie.

Chociaż "brat Charles" marzył o braciach, zmarł samotnie. Dopiero w 17 lat po jego śmierci, w 1933 r. pięciu paryskich seminarzystów i księży udało się na Saharę, by tam prowadzić życie mnisze na podstawie reguły Karola de Foucauld i przyjmując nazwę Zgromadzenie Małych Braci Jezusa. W 1939 roku powstały Zgromadzenia: Małych Sióstr Jezusa oraz małych sióstr i braci od Ewangelii, a także kilka instytutów świeckich oraz grup nieformalnych i stowarzyszeń kościelnych. Są one obecne również w Polsce.

Proces beatyfikacyjny na szczeblu diecezjalnym toczył się w latach 1995-2003 i został zamknięty 4 marca 2003 r. w Mediolanie. Wzięła w niej również udział pochodząca z archidiecezji mediolańskiej kobieta, której cudowne uzdrowienie, za wstawiennictwem sługi Bożego, potwierdziła watykańska komisja lekarska. W obecności Jana Pawła II Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych ogłosiła 20 grudnia 2004 r. dekret uznający ten cud, co otworzyło drogę do beatyfikacji o. Karola de Foucauld. Papież-Polak nie zdążył już jednak ogłosić go błogosławionym i uczynił to 13 listopada 2005 r. w Watykanie Benedykt XVI.

Oparte na duchowości bł. Karola Zgromadzenie Małych Braci Jezusa jest dziś obecne w 44 krajach. Duży wpływ na ich formację miał słynny francuski filozof Jacques Maritain, który po śmierci żony wstąpił do zgromadzenia, w którym zmarł w 1973 r. Do Polski Mali Bracia przybyli w 1972 r.

Zgromadzenie Małych Sióstr Jezusa powołała do życia 8 września 1939 r. Magdalena Hutin w Algierii. Jest jednym z kilkunastu apostolatów powstałych w oparciu o duchowość bł. Karola de Foucauld. Obecnie tworzą je osoby wywodzące się z prawie 70 narodowości, które działają na wszystkich kontynentach, w 67 krajach. W Polsce zgromadzenie działa od 1957 r. Ponad 40 sióstr skupionych jest w kilku wspólnotach, m.in. w Warszawie, Częstochowie, Machnowie, Krakowie-Nowej Hucie, Szczecinie i Lublinie. Liczą one zazwyczaj po kilka sióstr.

Podczas dzisiejszej Mszy św. w Domu Świętej Marty Franciszek przypomniał o rocznicy śmierci bł. Karola de Foucauld.

ts, tom (KAI) / Warszawa/Wiedeń