Początki Łabęd sięgają czasów zamierzchłych. Przeszłość obecnej dzielnicy Gliwic jawi się jako mozaika wielu kultur zasiedlających te tereny na przestrzeni epok. Przybliżyć ją – oto zadanie, jakie w tym roku postawiło przed sobą Muzeum w Gliwicach – organizator Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego przygotowywanych w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa.

Od paleolitu, przez średniowiecze, kiedy to po raz pierwszy pojawia się o Łabędach pisemna wzmianka, aż po czasy XIX-wiecznej prosperity, gdy Łabędy stają się ważnym punktem na przemysłowej mapie Śląska – pomiędzy 15 a 17 września czeka nas podróż szlakami czasu i historii. Niektóre będziemy nie tylko przemierzać, ale i po nich płynąć – wśród atrakcji, jakie czekają na uczestników XV GDDK znajdzie się bowiem rejs po Kanale Gliwickim.

Oprócz tego zobaczyć będzie można wystawę Łabędy. Od wsi rycerskiej do przemysłowej dzielnicy Gliwic, zwiedzić niedostępną na co dzień Hutę Łabędy, wybrać się na spacer po Starych Łabędach, posłuchać wykładu ks. Piotra Góreckiego Dzieje Łabęd w zarysie (nie tylko kościelne), wziąć udział w grze miejskiej z nagrodami… Dla najmłodszych przygotowano warsztaty, podczas których poznają historię kanałów Kłodnickiego i Gliwickiego i – wykorzystując specjalnie na ten cel zaprojektowane kartonowe klocki – zbudują potężną makietę śluzy wodnej i statku wycieczkowego. Zapraszamy do odkrywania wielowątkowych dziejów Łabęd, które choć bliskie, niejednym mogą nas nie tylko zaskoczyć, ale i zafascynować.

Najstarsze ślady pobytu człowieka w Łabędach wiążemy z epoką kamienia. Natrafiono tu na ślady pracowni krzemieniarskiej ze schyłkowego paleolitu, a także znaleziono zabytki krzemienne związane ze społecznościami mezolitycznymi. Od 16 września obok Centrum Sportowo-Kulturalnego „Łabędź” (ul. Partyzantów 25) prezentowana będzie plenerowa wystawa Łabędy. Od wsi rycerskiej do przemysłowej dzielnicy Gliwic. Ekspozycja, przygotowana przez archeolog Muzeum w Gliwicach – Monikę Michnik i historyk Muzeum w Gliwicach – Annę Kulczyk zapozna nas z historią dzielnicy i najciekawszymi odkryciami, jakich tu dokonano. W Łabędach natrafiono między innymi – zupełnie przypadkowo, podczas wybierania piasku – na cmentarzysko kultury łużyckiej sprzed 650 – 400 lat p.n.e. Ekspozycja przybliży charakter pochówków właściwych dla tej kultury i pozwoli dowiedzieć się, jakie przedmioty składano wraz ze zmarłymi do grobów. Na planszach wystawy znajdziemy też informacje o dwu średniowiecznych grodziskach, które były tu usytuowane, a reprodukcje archiwalnych map, pocztówek i fotografii pozwolą zapoznać się i umiejscowić charakterystyczne dla dzielnicy obiekty sakralne i przemysłowe.

Bliżej będzie je można poznać uczestnicząc w wykładzie ks. Piotra Góreckiego Dzieje Łabęd w zarysie (nie tylko kościelnie), który odbędzie się tuż po otwarciu wystawy w Centrum Łabędź, a także podczas spacerów, na które 16 września wyruszymy wspólnie z dr Dagmarą Wójcik, historykiem sztuki, kustoszem Muzeum w Gliwicach i Andrzejem Drągowskim, przewodnikiem PTTK. Wędrując po Starych Łabędach przemierzymy epoki od średniowiecza do pierwszej połowy XX wieku. Na trasie trzygodzinnej wycieczki znajdą się między innymi kapliczka przydrożna św. Nepomucena, zabudowania gospodarcze dawnego pałacu Welczków, Śluza Łabędy na Kanale Gliwickim, dawny Dom Kultury, kościół ewangelicki Marcina Lutra i kościół pw. św. Jerzego.

Powstanie tej ostatniej świątyni, wybudowanej w latach 1937-1939 z myślą o mieszkańcach rozrastających się osiedli robotniczych, było konsekwencją dynamicznego rozwoju Łabęd, który rozpoczął się w połowie XIX w., wraz z rewolucją przemysłową. Związany był z budową ważnych linii komunikacyjnych, oraz drugiego w kolejności zakładu przemysłowego w Gliwicach, jakim była huta żelaza Hermina – obecnie Huta Łabędy. Budowa huty Hermina, rozpoczęta w 1848 r., to momentem przełomowy w historii dzielnicy. Zakład został umiejscowiony w bezpośredniej bliskości linii kolejowej, pomiędzy Kłodnicą, a Kanałem Kłodnickim, w miejscu dawnego młyna wodnego. Huta rozpoczęła normalną produkcję w 1859 r., w dalszych latach podnosząc ją i rozwijając się – a wraz z nią rosły i rozwijały się Łabędy. Na zwiedzanie tego ogromnego zakładu przemysłowego – wspólnie z Jakubem Nowakiem, pracownikiem Huty Łabędy – zaprosimy już w piątek, 15 września. Nie tylko będziemy mogli zobaczyć, jak dziś wygląda działalność huty, ale też poznamy jej historię.

Nie byłoby dynamicznego rozwoju Łabęd bez szlaków komunikacyjnych – kolei, a także kanałów Kłodnickiego i Gliwickiego, dzięki którym Odrzańska Droga Wodna prowadziła wprost do serca Górnego Śląska. Kanał Kłodnicki, wybudowany w latach 1792-1822 – w XIX stuleciu odegrał znaczną rolę w rozwoju regionu. Transportowano nim węgiel z zabrzańskiej kopalni Królowa Luiza oraz z kopalni Król w Królewskiej Hucie do Gliwic i dalej na zachód. Łabędzki odcinek kanału został otwarty już w 1806 r. Kanał Gliwicki powstał w latach 1934-1939, kiedy Kanał Kłodnicki – ze względu na niską przepustowość – w większości zasypano. Ta licząca prawie 41 kilometrów droga wodna, będąca dziś unikatowym dziełem hydrotechnicznej myśli międzywojnia – swój początek ma w Kędzierzynie – Koźlu, a koniec – w basenie portowym Portu Gliwice w Łabędach. W Łabędach czynna jest także jedna z sześciu śluz wodnych Kanału Gliwickiego czyli Śluza Łabędy o długości 71,50 m i szerokości 12 m.

Z historią kanałów – wodnych dróg Śląska – zapoznamy najmłodszych w sobotę, 16 września, podczas warsztatów, w trakcie których będą budować trójwymiarowe makiety – śluzy wodnej i statku wycieczkowego. To świetna „sucha zaprawa” przed niedzielnym rejsem Kanałem Gliwickim, którego trasa przebiegać będzie od Mariny Gliwice przez śluzę Łabędy do Huty Łabędy oraz Bumaru Łabędy i z powrotem. Godzinny rejs to niewątpliwie jedna z największych atrakcji tegorocznych, XV Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego.

Wszystkich, którzy na jednym rejsie nie będą chcieli poprzestać, a także lubiących aktywnie uczestniczyć w spotkaniu z historią, zaprosimy w niedzielę do Miejskiej Gry Terenowej Łabędzki odkrywca. Biorący w niej udział poznają ważne miejsca związane z historią dzielnicy – otrzymają specjalną mapkę z zaznaczonymi punktami, które będą musieli odnaleźć i wykonać zadanie. Każde rozwiązane zadanie to litera do hasła. Karty z prawidłowymi odpowiedziami będą uczestniczyć w losowaniu nagród. Jest o co walczyć, bo wygrać można jeden z 50 pakietów zawierających 4 bilety na rejs Kanałem Gliwickim w sezonie 2018!

Odkrywajmy bogactwo przeszłości Łabęd podczas XV Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego!

Uwaga:

1) W przypadku zwiedzania Huty Łabędy 15 września 2017 obowiązują wcześniejsze zapisy. Zgłoszenia będą przyjmowane w terminie 05–09 września w Centrum Informacji Kulturalnej i Turystycznej Kino Amok – Scena Bajka (ul. Dolnych Wałów 3, czynne od wtorku do soboty w godz. 10.00–18.00, przerwa 13.00–14.00, tel. (32) 231 38 55, e-mail: gddkrezerwacje@gmail.com).

Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc jedna osoba może zarezerwować maksymalnie 4 bilety. Zgłoszenia wysłane przed 5 września nie będą brane pod uwagę.

2) W przypadku warsztatów dla dzieci Historia Kanału Kłodnickiego i Gliwickiego – 16 września 2017 – połączonych z budowaniem makiety śluzy wodnej i statku wycieczkowego ze względu na ograniczoną liczbę miejsc prosimy o zapisy pod numerem telefonu 783 560 006. Rezerwacja miejsc jest możliwa od poniedziałku do piątku, w godz. 9.00–16.00.

3) W przypadku rejsów statkiem – 17 września 2017 – ze względu na ograniczoną liczbę miejsc obowiązują wcześniejsze zapisy na bezpłatny bilet. Osoby niepełnoletnie mogą uczestniczyć w rejsie tylko z rodzicami bądź opiekunami.

Rezerwacja i odbiór biletów: 05–14 września w Centrum Informacji Kulturalnej i Turystycznej Kino Amok – Scena Bajka (ul. Dolnych Wałów 3, czynne od wtorku do soboty w godz. 10.00–18.00, przerwa 13.00–14.00, tel. (32) 231 38 55, e-mail: gddkrezerwacje@gmail.com). Jedna osoba może zarezerwować maksymalnie 4 bilety. Zgłoszenia wysłane przed 5 września nie będą brane pod uwagę.