Zgromadzenia żeńskie

W Polsce działa ponad 100 zgromadzeń zakonnych tzw. czynnych, w których żyje około 19 tys. sióstr w 2230 domach zakonnych obecnych we wszystkich diecezjach.

Ponadto 2038 sióstr pracuje poza granicami Polski: 362 sióstr w krajach na Wschodzie, 546 w krajach misyjnych i 1157 — w innych. 2570 sióstr apostołuje modlitwą i cierpieniem związanym z wiekiem i chorobą.

W katechezie pracuje ok. 2 tys. sióstr. W nauczaniu i wychowaniu jako dyrektorki dzieł, nauczycielki i wychowawczynie działa 2450 zakonnic, z czego 60 z nich pracuje na uczelniach wyższych. Siostry prowadzą własne dzieła związane z nauczaniem i wychowaniem: około 500 przedszkoli, szkół podstawowych, średnich i wyższych, 60 burs, internatów i domów dla studentek; 122 domów dziecka i innych form opieki, 90 świetlic. Dzieła wychowawcze i nauczające wiążą się też ściśle z duszpasterstwem rodziny i w szczególności kobiet.

Istnieją również także inne formy duszpasterstwa dziewcząt, kobiet i rodziców (np. przedszkolnych); pomoc w problemach wychowawczych, towarzyszenie o charakterze duchowym: centra i ośrodki pomocy duchowej: rekolekcje, dni skupienia, możliwości odpoczynku w klimacie spokoju i modlitwy. Zakony żeńskie organizują spotkania dla różnych grup dorosłych, szczególnie kobiet i młodzieży pragnących pogłębienia swej duchowości. Jest ich w obecnej chwili ponad 110.

Z kolei przy współpracy z parafiami siostry organizują i prowadzą różne grupy i wspólnoty (schole, koła misyjne, wspólnoty modlitewne, biblijne, KSM, Ruch Eucharystyczny, grupy związane z charyzmatem zgromadzeń i inne).

W duszpasterstwo zdrowia zaangażowanych jest ok. 1200 sióstr (w tym 30 lekarek, 223 pielęgniarek w szpitalach, 830 w innych zakładach i ośrodkach, 29 pielęgniarek środowiskowych i 177 opiekunek parafialnych). Zgromadzenia żeńskie prowadzą ok. 30 dzieł związanych z opieką medyczną (w tym jeden szpital, gabinety lekarskie, kilka przychodni i centrów rehabilitacji, hospicja). Rozwija się sieć pomocy psychologicznej i psychoterapeutycznej.

Siostry zaangażowane są w pomoc rodzinom, szczególnie wielodzietnym, samotnym matkom, kobietom w potrzebie (domy wychodzenia z bezdomności, działania na rzecz kobiet zagrożonych bezrobociem i wykluczeniem, pomoc w uzyskaniu kwalifikacji do pracy i inne formy). Podejmują inicjatywy zmierzające do przeciwdziałania zniewoleniu, prostytucji, handlowi ludźmi i pomoc ofiarom (3 ośrodki interwencji kryzysowej, punkty konsultacyjne, indywidualna pomoc ofiarom przemocy). Od kilku lat, we współpracy z międzynarodową siecią przeciwdziałania handlowi ludźmi i prostytucji, działa przy Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych sekcja Bakhita, w której zaangażowanych jest kilkanaście zgromadzeń.

Istnieją również dzieła związane z różnego rodzaju pomocą charytatywną i społeczną: 29 okien życia, ok. 210 domów opieki dla dzieci i dorosłych, ponad 100 dzieł zorganizowanych dla osób ubogich, bezdomnych. Są to również stołówki, noclegownie, domy wychodzenia z bezdomności, centrum zapobiegania wykluczeniu społecznemu, i inne.

Około 100 sióstr jest zaangażowanych w duszpasterstwo więźniów: odwiedzanie i różne formy pomocy duchowej i materialnej; praca szczególnie z kobietami. Poza tym, co można ująć w cyfry i wykresy statystyczne, każda wspólnota ma własne pole działania i pomocy potrzebującym pomocy zarówno duchowej jak i materialnej.

Zakonnice prowadzą ok. 500 portali internetowych, ponad 400 profili na Facebooku i Twitterze oraz 6 wydawnictw.

Siostry pracują ponadto w bardzo wielu dziełach prowadzonych przez inne podmioty: Caritas, diecezje, parafie, urzędy i instytucje kościelne i ostatnio — w centrum Migranta. 380 sióstr pracuje w tzw. wolnych zawodach (poradnictwo psychologiczne, pedagogiczne, rodzinne i inne).

Zakony kontemplacyjne (żeńskie)

W Polsce działają 83 klasztory kontemplacyjne należące do Konferencji Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych oraz kilka klasztorów nienależących do konferencji. Żyje w nich ponad 50 mniszek.

Klasztory kontemplacyjne reprezentują 13 rodzin zakonnych: benedyktynki (9 domów), benedyktynki – sakramentki (3), bernardynki (9), dominikanki (3), kamedułki (2), karmelitanki (28), klaryski – kapucynki (6), klaryski (7), klaryski od Wieczystej Adoracji (8), norbertanki (2), redemptorystki (1), wizytki (4) oraz nuncjatki (1).

W 2016 roku przebywało łącznie w tych wspólnotach 1303 mniszek, w tym 1159 sióstr po ślubach wieczystych, 58 po ślubach czasowych oraz 46 nowicjuszek i 40 postulantek. W ciągu roku zmarło 21 zakonnic klauzurowych, a średnia wieku statystycznej mniszki w Polsce wynosi 54 lata.

Zgromadzenia męskie

Zakony męskie w Polsce to wspólnota składająca się z 12152 zakonników, w tym 9363 kapłanów, 1360 braci, 953 kleryków, 253 nowicjuszy, 223 postulantów. Na terenie Polski pracuje 8852 zakonników natomiast za granicą 3300.

Zakonnicy prowadzą 700 parafii. Pod opieką zakonów męskich znajduje się także 155 sanktuariów. Są wśród nich największe polskie sanktuaria: na Jasnej Górze, w Kalwarii Zebrzydowskiej, Licheniu, Górze Św. Anny, Świętej Lipce, Gietrzwałdzie, Świętym Krzyżu, Gostyniu czy Kalwarii Pacławskiej.

Zakony męskie posiadają 139 domów rekolekcyjnych, prowadzących rekolekcje zamknięte. Zakonnicy wygłosili w ciągu ostatniego roku prawie 6 tys. 500 serii rekolekcji i misji parafialnych oraz ponad 3000 serii rekolekcji specjalistycznych.

Przy kościołach klasztornych działa również ok. 2980 grup różnych ruchów i stowarzyszeń religijnych, w tym 381 grup oazowych, 295 grup neokatechumenalnych, 279 grup bractw i stowarzyszeń religijnych i 194 grupy ruchu charyzmatycznego. W katechezie szkolnej zaangażowanych jest 1183 zakonników, którzy uczą ok. 380 tys. dzieci i młodzieży.

Mnisi organizują również różne formy wypoczynku wakacyjnego i formacji dla dzieci i młodzieży, które rocznie obejmują około 80 tys. uczestników. Mocno angażują się w nową ewangelizację. Obecnie istnieje 49 szkół i ośrodków nowej ewangelizacji, prowadzonych przez zakony.

298 polskich zakonników wykłada na wyższych uczelniach. Niezależnie od tego 516 zakonników jest wykładowcami w seminariach duchownych zakonnych i diecezjalnych.

Zakony męskie posiadają 6 szkół wyższych (nie licząc seminariów duchownych) oraz 40 instytutów naukowych i centrów duchowości. Obecnie istnieją 32 czasopisma naukowe, wydawane przez zakony. Zakonnicy prowadzą 25 szkół podstawowych, 55 gimnazjów oraz 42 licea i 12 szkół zawodowych. Posiadają także 15 przedszkoli i 28 burs i internatów dla młodzieży szkolnej.

Niektóre zakony męskie zostały powołane do istnienia by opiekować się chorymi, inne mają to jako jeden z ważnych elementów swego charyzmatu. Obecnie posiadają one w Polsce 6 szpitali, 13 hospicjów, 27 domów opieki społecznej, 14 aptek, 8 ośrodków ziołolecznictwa oraz 66 poradni psychologiczno-pedagogicznych. Zakony męskie prowadzą również 17 ośrodków terapii dla osób uzależnionych; 29 ośrodków rehabilitacyjno-wychowawczych i szkół specjalnych; 4 hostele dla osób uzależnionych; 9 schronisk i noclegowni dla bezdomnych; 48 kuchni dla bezdomnych i ubogich.

Pomoc rodzinie, szczególnie rodzinom ubogim i wielodzietnym to kolejny rys posługi charytatywnej zakonów męskich. Prowadzą one: 146 świetlic dla dzieci ubogich i z rodzin zagrożonych; 75 ośrodków pomocy rodzinie oraz 22 warsztaty terapii zajęciowej dla niepełnosprawnych. Przy domach zakonnych działa 365 zespołów charytatywnych, skupiających osoby świeckie, służące pomocą rodzinom ubogim i potrzebującym.

Zaangażowanie zakonów w rozwój kultury ma wielowiekową, bogatą tradycję. Aktywność współczesnego pokolenia zakonników w tym obszarze wyraża się między innymi: w prowadzeniu 65 festiwali muzyki poważnej i organowej oraz 69 festiwali piosenki religijnej; istnieniu 68 muzeów przyklasztornych; funkcjonowaniu 24 centr kultury chrześcijańskiej oraz 68 nagród i konkursów kulturalnych.

Zakonne środki społecznej komunikacji obejmują współcześnie jedną ogólnopolską stację telewizyjną, 8 rozgłośni radiowych, 102 czasopisma religijne, 46 wydawnictw oraz 73 księgarnie. Bardzo szeroka jest obecność zakonników w internecie. Obecnie istnieje ponad 821 oficjalnych zakonnych stron internetowych w języku polskim. Oprócz tego funkcjonują osobiste portale zakonników, blogi przez nich prowadzone, a także 5 telewizji internetowych. Zakonnicy prowadzą także 20 kawiarenek internetowych.

mip (KAI/KEP) / Warszawa